Moğol İmparatorluğu

Moğol İmparatorluğu

Moğol İmparatorluğu (Moğolca: Их Монгол Улс / İh Mongol Uls, Türkçe: Büyük Moğol Ulusu), 1206–1294 yılları arası Orta Asya'da kurulmuş eski bir imparatorluk. İmparatorluk kurulma döneminde Asya'daki Cengiz Han idaresine boyun eğmiş Moğol ve Türk boylarının birleşiminden oluşuyordu.

1206 yılında Cengiz Han tarafından kuruldu. Kısa zamanda her yönde genişleyerek dünyanın %22'sine yayılmış, 34 milyon km2 den fazla bir alanı kapsayan ve tarihin bitişik sınırlara sahip en büyük imparatorluğu oldular. En geniş döneminde 100 milyondan fazla kişiyi topraklarında barındırıyordu. İmparatorluğun bu denli geniş olması batı ile doğuyu birleştirmiş bu sayede İpek ve Baharat yollarında ticaret yapmak güvenli olmuş ve Pax Mongolica denilen barış dönemini başlatmıştır.

1260 yılında Memlukler tarafından Filistin'de Ayn Calut Muharebesi'nde ilk kez bozguna uğratıldılar. Bundan sonra İlhanlılar döneminde 1299'da Vadi El Hazandar Savaşı'nda Memlukler yenildi. Ancak İlhanlılar, coğrafi sebeplerden ötürü geri çekildiler.

Cengiz Han'ın ölümüyle birlikte devlete Ögeday liderlik etmiş ve babasının fetihlerinin tamamlamıştır. 1294'te son Han Kubilay'ın da ölümüyle ülke bölündü. Altın Ordu hanlığı (Cuci'nin Devleti), Çağatay Hanlığı (Çağatay'ın Devleti), İlhanlılar (Hülagû'nun Devleti), Kubilay Hanlığı (Tului ve oğlu Kubilay'ın Devleti) olmak üzere dört parçaya ayrıldı.

Moğol egemenliğinin sonu Kubilay Han'ın kurduğu Yuan Hanedanı'nın, Çinli Ming Hanedanı tarafından 1368'de yenilmesiyle olmuştur.

Başkent

Dil(ler) Moğolca, Göktürkçe, Uygurca

Din

Yönetim Monarşi

Büyük Han

- 1206-1227 Cengiz Han
- 1260-1294 Kubilay Han

Yasama organı Kurultay

Öncelleri

Ardılları

Moğol İmparatorluğu'nun hükümdarları

Nâibler

Büyük Han ve Yuan Hanedanı'nın imparatorları

Moğol tarihi

Moğol İmparatorluğu

Dört Büyük Hanlık

Hanlıklar

Cuci'nin ulusundan doğan ülkeler

Cuci ulus sağ kanadı (Batıda)

Cuci ulus sol kanadı (Doğuda)

Çağatay'ın ulusundan doğan ülkeler

Tului'nin ulusundan doğan ülkeler

Günümüzde Moğollar

Soyağacı

-

== Soyağacı ==
{{soyağacı/başla|style=font-size:75%;}}
{{soyağacı| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |}}
{{soyağacı| | | | | | | | | | | | | | | | | HEL |y| YSG |y| AAA | | | | | | | | | | | | | | |HEL=Hoelun|YSG=Yesügei|AAA=-}}
{{soyağacı| | | | | | | |,|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|(| | | |!| | | | | | | | | | | | | | | | | |}}
{{soyağacı| | | | | | | TMC | | CKH | | KCH | | TMG | | BRK | | | | | | | | | | | | | | | | |TMC=Temüjin|CKH=Kasar|KCH=Kaçiun|TMG=Temüge|BRK=Berktay}}
{{soyağacı| | | | | | |!| |!| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |}}
{{soyağacı| | | KLN |y| CNG |y| BRT | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |KLN=Kulan|CNG=[[Cengiz Han]]|BRT=Börte}}
{{soyağacı| | | | | |!| | | |)|-|-|-|v|-|-|-|-|-|v|-|-|-|-|-|-|-|.| | | | | | | | | | | | | |}}
{{soyağacı| | | | | GLJ | | CUC | | CTY | | | | OTY | | | | | | TUL | | | | | | | | | | | | |GLJ=Gelejian|CUC=[[Cuci|Cüci]]|CTY=[[Çağatay Han|Çağatay]]|OTY=[[Ögeday]]|TUL=[[Tuluy]]}}
{{soyağacı| |,|-|-|-|v|-|-|-|(| | | |:| |,|-|-|-|+|-|-|-|.| | | |)|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|.| |}}
{{soyağacı| ORD | | BTU | | BRK | | |:| GYK | | KCU | | BBB | | MNK | | KBL | | HLG | | ABK |ORD=Orda|BTU=[[Batu]]|BRK=Berke|GYK=[[Güyük]]|KCU=Küçü|BBB=-|MNK=[[Möngke]]|KBL=[[Kubilay]]|HLG=[[Hülagû]]|ABK=[[Arık Böke]]}}
{{soyağacı| | | | | |:| | | | | | | |:| | | | | | | | | |:| | | | | | | |:| | | |:| | | | | |}}
{{soyağacı| | | | | KKH | | | | | | CKH | | | | | | | | KHD | | | | | | YUA | | ILH | | | | |KKH=[[Altın Orda]]|CKH=[[Çağatay Hanlığı]]|KHD=[[Kaidu]]|YUA=[[Yuan Hanedanı]]|ILH=[[İlhanlılar]]|}}
{{soyağacı| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |}}
{{soyağacı/bitir}}

-

Ardılları

Cuci'nin Devletinden doğan ülkeler

Mavi Orda
Ak Orda
Gök Orda
Altın Orda Hanlığı
Köycü Han (Köchü Han) sülalesi
Toka Temür sülalesi
Kırım Hanlığı
Kazan Hanlığı
Kasım Hanlığı
Astrahan Hanlığı
Kazak Hanlığı
Nogay Orda - Cuci ailesine hizmet eden Mangitler
Sufi Hanedanı - Cuci ailesine hizmet eden Kongiratlar
Şiban sülalesi
Sibir Hanlığı
Şeybani Hanlığı
Buhara Hanlığı
Hive Hanlığı
Kokand Hanlığı
Buhara Emirliği

Çağatay'ın Devletinden doğan ülkeler

Çağatay Hanlığı
Doğu Çağatay Hanlığı
Moğolistan Hanlığı - Çağatay'ın sülalesinden Tuğluk Timur'un oğulları
Kaşgar Hanlığı - Moğolistan Hanı'nın sülalesinden
Batı Çağatay Hanlığı
Timur İmparatorluğu - Çağatay ailesine hizmet eden Barlaslar
Babür İmparatorluğu

Tului'nin Devletinden doğan ülkeler

Yuan Hanedanı、Kuzey Yuan - Tului'nin ikinci oğlu Kubilay'ın oğulları
Oyrat - Tului ailesine hizmet eden Oyratlar
Cungar - Oyratların Cungar kolu
İlhanlılar - Tului'nin üçüncü oğlu Hülagû'nun oğulları
Celayir Hanedanı - Tului ailesinin hizmet eden Calayirler
Muscalılar (Musacalılar) - Altın Orda Hanlığı'ndan Köycü Han (Köchü Han) sülalesi
Cırgınlar (Jirginler) - Cuci ve Tului ailesine hizmet eden Curkin (Jurkin) bölünen kabile

Sutaylar: Sutaylar, 1312-1350 tarihleri arasında Diyarbakır merkez olmak üzere Musul dahil bölgede emirlik yapan Moğol ailesi. Sünni, Hanefi mezhebinden olup Türkçe konuşurlardı. İlhanlılar ve Celayirlilere tabi olmuştular. Sutay Noyan (1312-1332) Sutay oğlu Barımtay Bey(1332-1339) Barımtay Bey oğlu İbrahim Şah Bey (1339-1350) tarafından yönetildi.

Kaynakça

^ Mongols and Mamluks: The Mamluk-Ilkhanid War, 1260–1281 by Reuven Amitai-Preiss
^ a b (pdf)
^ Pax Mongolica - Prof. Daniel C. Waugh, University of Washington, Seattle
^ a b İngilizce Vikipedi'de Mongol Empire maddesi.

rus tilinde Rustan Abdrahmanov `istoriya turkov` napisano- po nekotorym avtoram- ubiystvo 500 kupcov-poslov v Otrare,s udachnim pobegom azh do stavki Chingizhana, bilo otlichnoy pravokaciyey organizovannoy lichno Chingizhanom.

zondag 26 februari 2017

Moğol İmparatorluğu

Geen opmerkingen:

Een reactie posten